Hỏi: Gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng đưa tin một số vụ cướp giật do người chưa thành niên gây ra, như vụ cướp tại ngân hàng P. ở TP.Vũng Tàu, cướp tại cửa hàng bán quần áo ở TP. Buôn Mê Thuột. Vậy, pháp luật quy định việc xử lý người chưa thành niên phạm tội như thế nào? (Nguyễn Văn Lang, TP.Vũng Tàu)
Trả lời: Trước hết, cần xác định người chưa thành niên là ai? Căn cứ Bộ luật Dân sự (số 91/2015/QH13, có hiệu lực từ ngày 1-1-2017) tại Điều 21 nêu rõ: “Người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi”. Như vậy, người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi.
Do đặc thù về phát triển thể chất, tâm lý của người dưới 18 tuổi chưa thực sự toàn diện, vì vậy, trong việc áp dụng pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng với người dưới 18 tuổi cũng được quy định riêng, cụ thể, khác biệt với người từ đủ 18 tuổi trở lên. Bộ luật Hình sự (số 01/VBHN-VPQH, có hiệu lực từ ngày 1-1-2018) dành hẳn Chương XII từ Điều 90 tới Điều 107 để quy định cụ thể việc áp dụng pháp luật hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
Theo đó, việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải tuân thủ nguyên tắc bảo đảm lợi ích tốt nhất và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. Việc truy cứu trách nhiệm hình sự người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ trong trường hợp cần thiết và phải căn cứ vào những đặc điểm về nhân thân của họ, tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và yêu cầu của việc phòng ngừa tội phạm.
Khi xét xử, Tòa án chỉ áp dụng hình phạt (Cảnh cáo; Phạt tiền; Cải tạo không giam giữ; Tù có thời hạn) nếu xét thấy việc miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng các biện pháp khác không bảo đảm hiệu quả giáo dục, phòng ngừa.
Khi xử phạt tù có thời hạn, Tòa án cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời hạn thích hợp ngắn nhất, cụ thể: Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 18 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá ba phần tư (3/4) mức phạt tù mà điều luật quy định. Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 12 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá một phần hai (1/2) mức phạt tù mà điều luật quy định.
Luật gia: THANH MAI