Xây dựng hệ sinh thái bền vững cho ngành da giày

Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật cho ngành da giày là yếu tố cốt lõi giúp kiểm soát chất lượng, nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu. Dù các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mang lại nhiều cơ hội, ngành vẫn phải đối mặt với thách thức lớn về tự chủ nguyên liệu và nâng cấp công nghệ.

Công nhân Công ty TNHH Sản xuất giày Uy Việt (KCN Đông Xuyên, TP.Vũng Tàu) trong giờ làm việc. Ảnh: HỒNG PHÚC

Cơ hội và thách thức

Thời gian qua, ngành da giày Việt Nam đóng góp không nhỏ vào nền kinh tế quốc gia, với tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng đáng kể, tạo động lực cho nhiều ngành nghề và nâng cao thu nhập của người lao động. Sự tham gia vào các hiệp định thương mại tự do đã giúp ngành này mở rộng thị trường và tăng trưởng sản xuất, đặc biệt là trong các giai đoạn kinh tế phát triển.

Tuy nhiên, theo tiến sĩ Lê Huy Khôi, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, sự phát triển của ngành da giày vẫn chưa thật sự bền vững. Tăng trưởng của ngành chịu tác động lớn từ các yếu tố bên ngoài và chu kỳ kinh tế toàn cầu. Một trong những ví dụ điển hình là mức tăng trưởng sản xuất đã giảm mạnh từ 17,8% vào năm 2015 xuống mức thấp hơn vào năm 2020, và tiếp tục chịu ảnh hưởng của tình hình quốc tế trong những năm sau đó.

Dù giá trị xuất khẩu của ngành đã tăng mạnh, từ 14 tỷ USD lên 20 tỷ USD trong một thời gian ngắn, nhưng nhiều rủi ro vẫn tồn tại, như biến động lao động và bất ổn từ các sự kiện toàn cầu. Thêm vào đó, Việt Nam vẫn chưa có vị thế vững chắc trong chuỗi giá trị toàn cầu, chủ yếu tham gia vào các khâu gia công, khiến chỉ số cạnh tranh của ngành da giày chưa đạt mức cao như mong đợi.

Để đối phó với các thách thức và tối ưu hóa cơ hội từ các FTA, nhiều chuyên gia cho rằng, việc xây dựng một hệ sinh thái FTA cho ngành da giày là cần thiết. Hệ sinh thái này không chỉ giúp tối ưu hóa lợi ích từ các hiệp định thương mại, mà còn xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác giữa các DN trong ngành. Các DN, đặc biệt là DN tư nhân và làng nghề, có thể tận dụng hệ sinh thái này để khắc phục các rào cản kỹ thuật, đồng thời nhận được hỗ trợ tài chính từ các tổ chức tín dụng.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Mai, từ Trung tâm Thiết kế và Phát triển sản phẩm - Viện Nghiên cứu da giày nhấn mạnh rằng, việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật là bước quan trọng để kiểm soát nguyên liệu đầu vào, đảm bảo chất lượng sản phẩm xuất khẩu và giúp các DN đáp ứng được các yêu cầu khắt khe từ các thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, hệ sinh thái này còn hỗ trợ việc phát triển nguồn nguyên phụ liệu nội địa hóa, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu, từ đó cải thiện năng lực cạnh tranh của ngành da giày Việt Nam.

Đảm bảo sự vận hành của hệ sinh thái

Theo ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương), để hệ sinh thái này hoạt động hiệu quả, cần có một ban điều hành hoạt động theo mô hình công ty độc lập. Ban điều hành sẽ là “linh hồn” của hệ sinh thái, giúp triển khai các sáng kiến và kết nối các chủ thể trong chuỗi giá trị. Tuy nhiên, việc duy trì ban điều hành và tuân thủ “luật chơi” giữa các thành viên trong hệ sinh thái cũng là một thách thức lớn, đòi hỏi sự đồng thuận và hợp tác chặt chẽ.

Ngoài ra, để khuyến khích DN tham gia hệ sinh thái này, cần phải chứng minh được lợi ích thiết thực mà họ sẽ nhận được. Đây có thể là các ưu đãi về thuế, hỗ trợ kỹ thuật, hoặc cơ hội tiếp cận thị trường mới.

Bộ Công thương đã có nhiều động thái nhằm xây dựng hệ thống hỗ trợ cho ngành da giày, giải quyết các vướng mắc hiện tại về môi trường, lao động và tiêu chuẩn sản xuất. Các chính sách mới không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho DN phát triển, mà còn giúp họ nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh quốc tế. Một trong những xu hướng phát triển hiện nay là áp dụng các tiêu chuẩn cao về bảo vệ môi trường và đảm bảo quyền lợi lao động, đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường nhập khẩu.

Bộ Công thương cũng đang phối hợp với các viện nghiên cứu để triển khai các chương trình hỗ trợ DN, giúp họ tiếp cận các công nghệ mới và giảm chi phí sản xuất. Điều này giúp tạo ra sự kết nối chặt chẽ giữa các DN trong ngành, từ đó phát triển bền vững hơn.

Tiến sĩ Lê Huy Khôi nhấn mạnh, hệ sinh thái FTA sẽ giúp các DN Việt Nam nâng cao giá trị xuất khẩu, đảm bảo sự phát triển bền vững và tối đa hóa lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do. Tuy nhiên, việc thực thi và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là các yêu cầu về môi trường và lao động, vẫn là thách thức lớn. Nếu vượt qua những thách thức này, hệ sinh thái mới sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của ngành da giày trong tương lai.

ANH ĐỨC