Sứ mệnh lịch sử vẻ vang của Quốc hội Việt Nam

Ngày 6/1/1946 là một sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc Việt Nam, đánh dấu mốc son lịch sử chói lọi, lần đầu tiên nhân dân Việt Nam được quyền trực tiếp lựa chọn, bầu những người có đức, có tài vào Quốc hội để gánh vác công việc nước nhà thông qua lá phiếu bầu chọn của mình. Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên đã thành công rực rỡ, tô đỏ mốc son khai sinh Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Người dân đón mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị đại biểu được giới thiệu Đại biểu Quốc hội tại Hà Nội vào ngày 5/1/1946. Ảnh tư liệu

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu chỉ rằng một trong những cơ sở cần có đầu tiên của một Nhà nước là Hiến pháp, mà muốn có Hiến pháp phải có Quốc hội. Ngày 06/01/1946 là một sự kiện lịch sử trọng đại của Dân tộc Việt Nam, đánh dấu mốc son lịch sử chói lọi, lần đầu tiên Nhân dân Việt Nam được quyền trực tiếp lựa chọn, bầu những người có đức, có tài vào Quốc hội để gách vác công việc nước nhà thông qua lá phiếu bầu chọn của mình. Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên đã thành công rực rỡ, tô đỏ mốc son khai sinh Quốc hội Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Hiện thực hóa, xác lập địa vị pháp lý quyền làm chủ của Nhân dân Việt Nam với thế giới

Trong 6 nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa giữa bối cảnh tình hình đất nước đang ở thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định: “Tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu, nghèo, tôn giáo, dòng giống…” . Ngày 08/9/1945, Chủ tịch Chính phủ Lâm thời Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 14-SL nêu rõ: "Chiểu theo Nghị quyết của Quốc dân đại biểu Đại hội họp ngày 16, 17/8/1945, tại Khu giải phóng, ấn định rằng nước Việt Nam sẽ theo chính thể dân chủ cộng hoà và Chính phủ nhân dân toàn quốc sẽ do một Quốc dân đại hội bầu theo lối phổ thông đầu phiếu cử lên...".

Trong lời kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu vào ngày 05/01/1946, Hồ Chủ tịch nói rõ: “Ngày mai, là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử, vì ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình... Ngày mai, dân ta sẽ tự do lựa chọn và bầu ra những người xứng đáng thay mặt cho mình, và gánh vác việc nước” . Ở Miền Bắc, mặc dù Nhân dân ta đang đối phó với âm mưu phá hoại của kẻ thù và ở Miền Nam, Nhân dân Nam bộ đang đương đầu chiến đấu dưới bom đạn ác liệt của thực dân Pháp; Song đáp lại lời kêu gọi thiêng liêng vang vọng núi sông của Bác Hồ kính yêu, bằng tất cả ý chí, quyết tâm của một Dân tộc khao khát bảo vệ nền độc lập, tự do vừa giành được, toàn thể người dân Việt Nam từ miền Bắc đến miền Nam, từ miền xuôi đến miền ngược, từ nông thôn đến thành thị, không phân biệt già trẻ, nam nữ đã dành trọn ngày lịch sử 06/01/1946 đi bầu cử Quốc hội.

Lời kêu gọi Nhân dân đi bầu cử của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Cuộc Tổng tuyển cử đã diễn ra an toàn và thành công tốt đẹp trên phạm vi cả nước, được tiến hành theo các nguyên tắc dân chủ, tiến bộ nhất: Phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín. Người dân Việt Nam đã bầu được 333 đại biểu, trong đó có 57% số đại biểu thuộc các đảng phái khác nhau; 43% số đại biểu không đảng phái; 87% số đại biểu là công nhân, nông dân, chiến sỹ cách mạng; 10 đại biểu nữ và 34 đại biểu dân tộc thiểu số. Chủ tịch Hồ Chí Minh được bầu với 98,4% số phiếu. Trong thành phần của Quốc hội có đại biểu đại diện cho cả ba miền Bắc, Trung, Nam, các giới từ những nhà cách mạng lão thành, thương gia, nhân sĩ trí thức và các nhà hoạt động văn hóa, đến đại biểu các thành phần tôn giáo, những người không đảng phái và các đảng phái chính trị.

Quốc hội đầu tiên của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời là một mốc son lịch sử chói lọi, đánh dấu bước phát triển nhảy vọt đầu tiên về thể chế dân chủ của Nước Việt Nam. Thắng lợi của cuộc bầu cử khẳng định đường lối, chủ trương đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta, thể hiện khát vọng được độc lập, tự chủ, tự cường của Dân tộc ta, Nhân dân ta và sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để mở đầu thời đại mới trong lịch sử vẽ vang, rực rỡ của đất nước Việt Nam, Đây là “... kết quả của sự hy sinh, tranh đấu của tổ tiên ta, nó là kết quả của sự đoàn kết anh dũng phấn đấu của toàn thể đồng bào Việt Nam ta, sự đoàn kết của toàn thể đồng bào không kể già, trẻ, lớn, bé, gồm tất cả các tôn giáo, tất cả các dân tộc trên bờ cõi Việt Nam đoàn kết chặt chẽ thành một khối hy sinh không sợ nguy hiểm tranh lấy nền độc lập cho Tổ quốc”  như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát biểu tại kỳ họp thứ nhất của Quốc hội đầu tiên.

Quốc hội Việt Nam đáp ứng sứ mệnh đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân trong tiến trình lịch sử của Đất nước

Trải qua 78 năm hình thành và phát triển, Quốc hội Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, ngày càng thực hiện tốt hơn chức năng là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, thay mặt Nhân dân thực hiện các quyền lập hiến, lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Về lập hiến, với sứ mệnh lịch sử của mình, Quốc hội khoá I đã thông qua Hiến pháp năm 1946. Hồ Chủ tịch nói về sự kiện pháp lý quan trọng này: "... Hiến pháp đó tuyên bố với thế giới nước Việt Nam đã độc lập... dân tộc Việt Nam đã có đủ mọi quyền tự do...". Hiến pháp 1946 là bản Hiến pháp dân chủ, tiến bộ, là đạo luật cơ bản đầu tiên đặt nền móng cho việc xây dựng thể chế nhà nước cách mạng trong thời đại mới.

Tiếp tục tiến trình lịch sử, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, với tinh thần tất cả cho tuyền tuyến, tất cả để đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược, Quốc hội đã ban hành Hiến pháp 1959, tạo nền tảng pháp lý cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất nước nhà tại miền Nam. Khi non sông đã thu về một mối, sau đại thắng mùa xuân lịch sử 1975; ngày 15/4/1976, cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội khóa VI được tiến hành trong cả nước và đã thu được thắng lợi rực rỡ, bầu ra Quốc hội của Nước Việt Nam thống nhất. Để đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước đi lên Chủ nghĩa xã hội, Quốc hội tiếp tục ban hành Hiến pháp 1980 và Hiến pháp 1992 - Hiến pháp của thời kỳ đổi mới toàn diện đất nước, đặt nền móng pháp lý cho thời kỳ mở cửa, hội nhập quốc tế sâu rộng của đất nước trong tình hình mới. Ngày 28/11/2013, tại kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến Pháp 2013. Đây là bản Hiến pháp đặt nền móng pháp lý vững chắc cho dân tộc ta, Nhân dân ta và Nhà nước ta vượt qua những khó khăn, thách thức, vững bước tiến lên trong thời đại mới, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế.

Về lập pháp, trong những năm qua Quốc hội đã đẩy mạnh và nâng cao chất lượng công tác lập pháp, tập trung ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời thể chế hoá các chủ trương, đường lối của Đảng và tiếp tục cụ thể hóa, đưa các bản Hiến pháp ở các thời kỳ đi vào đời sống, qua đó, khẳng định vai trò quan trọng trong việc xây dựng, hoàn thiện thể chế của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước, giữ vững độc lập, chủ quyền, an ninh của Tổ quốc, hội nhập quốc tế trong hòa bình, hữu nghị, hợp tác bình đẳng.

Nhân dân Hà Nội bỏ phiếu bầu cử Quốc hội Khóa I. Ảnh tư liệu

Cùng với đó, Quốc hội đã tăng cường hoạt động giám sát, không ngừng cải tiến, đổi mới cách thức thực hiện, tập trung vào những vấn đề bức xúc của cuộc sống, nội dung giám sát có trọng tâm, trọng điểm, bao quát hầu hết các lĩnh vực, ngày càng nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đạt được nhiều kết quả quan trọng, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao. Thông qua hoạt động giám sát đã khẳng định tính đúng đắn của chính sách, pháp luật, tiếp tục phát huy những việc làm tốt, kịp thời phát hiện hạn chế, bất cập, kiến nghị bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật, làm cơ sở cho việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, góp phần bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Việc xem xét báo cáo của các cơ quan cũng được Quốc hội thực hiện hiệu quả, thảo luận kỹ lưỡng hơn, có sự giám sát của cử tri, công khai, minh bạch, góp phần bảo đảm tổ chức và thực hiện đúng quy định của Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.

Dấu ấn nổi bậc trong gần 10 năm trở lại đây là chất vấn và trả lời chất vấn tiếp tục có nhiều đổi mới, nhất là cách thức“hỏi nhanh, đáp gọn” đã tạo điều kiện để tăng cả về số đại biểu Quốc hội chất vấn, tranh luận, cả về nội dung và chất lượng câu hỏi, câu trả lời, tạo không khí sôi nổi, thu hút sự quan tâm đặc biệt của đại biểu Quốc hội, cử tri và Nhân dân cả nước. Tại Kỳ họp Thứ 6, Quốc hội khóa XV đã chất vấn trách nhiệm của các thành viên Chính phủ, Trưởng ngành trong việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội khóa XIV về giám sát chuyên đề, chất vấn và Nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề, chất vấn từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết kỳ họp Thứ 4, thể hiện thái độ, trách nhiệm của Quốc hội trong việc đi “đến cùng” vấn đề được chất vấn, giám sát. Việc lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn được thực hiện nghiêm túc, góp phần tiếp tục phát huy dân chủ trong hoạt động của cơ quan dân cử cũng như trong đời sống xã hội. 

Đặc biệt, Quốc hội quyết định có hiệu quả nhiều quyết sách quan trọng của đất nước, có tác động lớn đến đời sống kinh tế - xã hội, phát triển vùng miền núi đồng bào dân tộc, gắn với nhiệm vụ bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại đề cao việc bảo đảm tính tổng thể, gắn kết chặt chẽ giữa yêu cầu nhiệm vụ với nguồn lực thực hiện khi xem xét, quyết định kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hằng năm, kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế, hệ thống kế hoạch trong lĩnh vực tài chính, ngân sách. Kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch tài chính 5 năm, hướng tới việc huy động và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn, bảo đảm an toàn nợ công, tính bền vững của ngân sách. Trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới và trong nước diễn biến phức tạp, nhất là do ảnh hưởng nặng nề của thiên tai, đại dịch Covid-19 vào năm 2021, 2022, nhiều quyết định đã được xem xét, ban hành kịp thời, nhiều chính sách được điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu tại từng thời điểm. Các chính sách hỗ trợ, phát triển phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19, Chính sách tiền tệ và tài khoá được xem xét thận trọng, linh hoạt, bảo đảm ứng phó kịp thời, góp phần hạn chế các tác động bất lợi, duy trì, phục hồi các hoạt động sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ tăng trưởng, kiềm chế lạm phát, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia, an sinh xã hội và phúc lợi xã hội. Bên cạnh đó, công tác nhân sự được Quốc hội xem xét, tiến hành chặt chẽ, thận trọng, đúng quy trình, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nhận được sự đồng thuận cao.

Hoạt động đối ngoại của Quốc hội được triển khai hiệu quả, đóng góp quan trọng vào thành công chung của công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định cho công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Suốt quá trình phát triển, mô hình tổ chức của Quốc hội ngày càng phù hợp, phương thức hoạt động không ngừng được đổi mới, hoàn thiện, thích ứng, linh hoạt trước những vấn đề thực tiễn đặt ra, nhất là vào thời điểm đại dịch Covid-19, ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện nhiệm vụ. Đã có nhiều cải tiến mạnh mẽ từ cách thức tổ chức đến tiến hành các kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như hoạt động của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Quốc hội có bước tiến đột phá, kịp thời thích ứng với xu thế phát triển của thời đại, tạo tiền đề quan trọng để tiếp tục xây dựng, phát triển Quốc hội điện tử trong thời gian tới.

Nhìn lại chặng đường 78 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, dù trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn nào, Quốc hội vẫn luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, nỗ lực, cố gắng cao nhất để hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử trên các lĩnh vực: Lập hiến, lập pháp, giám sát, quyết định vấn đề quan trọng của đất nước đến ngoại giao nghị viện, góp phần đưa đất nước vững bước vượt qua khó khăn, tạo ra những chuyển biến tích cực, mạnh mẽ trong đời sống kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, cải thiện và nâng cao đời sống Nhân dân. Thành quả và niềm vinh dự ấy luôn được sự ghi nhận, tin tưởng, chia sẻ, ủng hộ, đồng hành xuyên suốt của cử tri, Nhân dân trong mọi hoạt động của Quốc hội, tạo nên những dấu ấn sâu sắc trong hoạt động của Quốc hội.

CHÂU VŨ