Quốc lộ 56 trước đây là Tỉnh lộ 2, khởi đầu ở Hòa Long (Bà Rịa) chạy qua địa phận Bình Ba (Châu Đức) và kết thúc tại ngã ba cắt quốc lộ 1A tại Long Khánh (Đồng Nai). Tháng 11/1953, lực lượng vũ trang kháng chiến tỉnh Bà Rịa - Chợ Lớn đã phục kích tiêu diệt hơn một tiểu đoàn quân Pháp và quân ngụy trên tuyến giao thông quan trọng này.
 |
| Tỉnh lộ 2, nay là quốc lộ 56, nơi diễn ra trận phục kích tiến công quân Pháp tháng 11/1953. |
Hội nghị Trung ương Đảng tháng 9/1953 chủ trương mở cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953-1954. Quán triệt tinh thần Nghị quyết của Trung ương Đảng và Trung ương Cục, Tỉnh ủy Bà Rịa - Chợ Lớn phát động phong trào thi đua sản xuất, giết giặc lập công, động viên quân dân trên địa bàn tiếp tục chiến đấu đánh bại chiến thuật Đờ La tua của giặc Pháp, giữ vững vùng căn cứ kháng chiến, phối hợp với chiến trường lớn ở miền Bắc và miền Trung chủ động tiến công tiêu hao sinh lực địch.
Theo chỉ đạo của Tỉnh ủy Bà Rịa - Chợ Lớn, lực lượng vũ trang của tỉnh, được kiện toàn phù hợp với tình hình nhiệm vụ mới. Đầu năm 1953, Tiểu đoàn 300 vẫn còn ở tình trạng hoạt động phân tán. Đại đội 3 quân số quá ít phải giải thể. Tiểu đoàn chỉ còn hai đại đội bộ binh và một đại đội trợ chiến gồm các bộ phận trinh sát, thông tin, hỏa lực. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới, Ban chỉ huy Tiểu đoàn đã khẩn trương củng cố lại các đơn vị theo hướng tập trung binh lực, khôi phục lại Đại đội 3. Đồng thời chuẩn bị vũ khí đạn dược, lương thực thực phẩm để kết hợp với lực lượng vũ trang các huyện chủ động tổ chức tiến công địch, thu hẹp vùng địch chiếm đóng, xóa bỏ vùng trắng.
Sau nhiều ngày điều tra nghiên cứu thực địa, Ban chỉ huy Tiểu đoàn 300 quyết định tổ chức phục kích đánh địch trên tỉnh lộ 2 (nay là Quốc lộ 56) đoạn gần khu vực cao su Bình Ba.
Đầu tháng 11/1953, Tiểu đoàn 300 do ông Trần Sơn Tiêu chỉ huy, phối hợp với một bộ phận của Tiểu đoàn 320 và lực lượng vũ trang Long Điền, Đất Đỏ tổ chức phục kích trên Tỉnh lộ 2, vị trí phục kích cách Sở cao su Bình Ba khoảng 2km. Mỗi chiến sĩ tham gia trận tập kích mang theo 2 lít gạo, 6 lít bắp ngô giã nhỏ kèm thêm mắm ruốc, muối tiêu.
Sau 4 ngày đêm kiên trì phục kích, các chiến sĩ trinh sát phát hiện một tốp xe quân sự của quân Pháp đi từ hướng Chi khu Bà Rịa lên Xuân Lộc, Long Khánh. Lực lượng phục kích được lệnh tiến công. Chỉ trong vòng vài chục phút, quân ta đã tiêu diệt hoàn toàn tốp xe quân sự của địch, phá hỏng một xe Zeep, loại khỏi vòng chiến đấu hàng chục tên giặc, trong đó có một viên trung úy Pháp.
Theo nhận định của Ban chỉ huy trận đánh, quân Pháp coi đây là trận đánh nhỏ lẻ của lực lượng vũ trang kháng chiến tại chỗ, chắc chắn chúng sẽ đưa lực lượng hùng hậu đến ứng cứu, tiêu diệt lực lượng phục kích của ta.
Trước một đối thủ hung hăng, chủ quan kiêu ngạo, Ban chỉ huy Tiểu đoàn 300 đã bố trí lại trận địa phục kích, sẵn sàng tiêu diệt đạo quân ứng cứu. Đúng như dự đoán, ngay buổi chiều hôm ấy, đoàn xe chở quân Pháp đã đến cứu viện. Chờ cho quân địch lọt hoàn toàn vào ổ phục kích, quân ta mới đồng loạt nổ súng. Với chiến thuật chặn đầu, khóa đuôi, dồn quân địch vào tử huyệt để lực lượng chủ công xung phong tiến công tiêu diệt, quân ta đã hoàn toàn làm chủ trận địa, loại khỏi vòng chiến đấu toàn bộ đạo quân cứu viện của giặc Pháp.
Trận phục kích tiến công quân Pháp trên Tỉnh lộ 2 của lực lượng vũ trang Bà Rịa - Chợ lớn đã gây tiếng vang lớn trên chiến trường Miền Đông. Quân ta diệt tại chỗ viên đại tá Pháp De La Maison, Tiểu khu trưởng Tiểu khu Bà Rịa - Cap, một đại úy Pháp cùng nhiều sĩ quan, binh lính thuộc Tiểu đoàn 65 BVN khét tiếng tàn ác ở Tiểu khu Bà Rịa - Cap.
Chiến công của Tiểu đoàn 300 cùng với các đơn vị vũ trang phối hợp đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân dân Bà Rịa - Chợ Lớn, nhất là vùng căn cứ kháng chiến Xuyên - Phước - Cơ, nơi thường xuyên phải đương đầu với những cuộc tiến công càn quét ác liệt của địch. Trận phục kích kiên trì, gan góc, sáng tạo của lực lượng vũ trang kháng chiến tỉnh Bà Rịa - Chợ Lớn đã giành chiến thắng oanh liệt, khiến quân Pháp hoang mang lo sợ, không còn dám hung hăng càn quét tiến công vùng căn cứ kháng chiến của ta như trước.
TRẦN QUANG VINH
Tài liệu tham khảo: Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; Lịch sử Đảng bộ Quân sự tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; Lịch sử Đảng bộ huyện Long Điền…