Tiêm vắc xin là cách tốt nhất để phòng bệnh sởi

Sởi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và có khả năng lây lan rất cao qua đường hô hấp. Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm thuộc chương trình tiêm chủng mở rộng, trẻ được tiêm vắc xin miễn phí và tiêm vắc xin là biện pháp tốt nhất để chủ động phòng ngừa bệnh.

Chích ngừa cho trẻ tại Trạm y tế.

Nhận biết bệnh sởi:

Bệnh sởi là tình trạng nhiễm vi rút cấp tính (vi rút thuộc nhóm RNA paramyxovirus). Ở thể thường, sởi là bệnh lành tính.

Thời kỳ ủ bệnh: khoảng 10-12 ngày, có khi ngắn hơn (khoảng 1 tuần), thường không có biểu hiện gì.

Thời kỳ khởi phát: thường kéo dài 4-5 ngày, biểu hiện khởi đầu của sởi là sốt cao, mệt mỏi, viêm kết mạc mắt, chảy nước mũi, ho, có khi có tiêu chảy và có nốt trắng nhỏ (nốt Koplik) ở niêm mạc miệng (trong má).

Thời kỳ mọc sởi: các biểu hiện của bệnh nặng hơn và mọc ban sởi. Lúc đầu ban sởi thường mọc ở sau tai, sau lan dần ra mặt, cổ, lưng, bụng và tay chân (khoảng 3 ngày ban sẽ mọc kín người). Ban sởi màu đỏ hồng nhạt, mịn, ấn vào thấy biến mất, da xung quanh vẫn bình thường. Khi sởi mọc hết thì trẻ hết sốt và sởi bắt đầu bay. Sởi bay cũng trình tự như khi mọc, để lại các vết thâm và bong da nhỏ như rắc phấn, nhìn vằn như da hổ. Các vết thâm kéo dài khoảng 1 tuần mới hết. Có thể trẻ vẫn còn đau mắt, sổ mũi, quấy khóc, không chịu ăn...

Thời kỳ hồi phục: các triệu chứng bớt dần, thường sau 1 tuần ban sởi bay hết và sau 2 tuần trẻ trở lại bình thường.

Sự lây truyền của bệnh sởi:

Bệnh sởi lây nhiễm qua đường hô hấp. Vi rút từ những giọt nước bọt li ti của người bệnh bắn ra khi nói, ho, hắt hơi... và người lành hít phải khi tiếp xúc, do vậy bệnh lây lan rất nhanh và dễ bùng phát thành dịch. Giai đoạn gây lây nhiễm xảy ra từ 4 ngày trước đến 4 ngày sau phát ban.

Vi rút sởi lây lan mạnh trên diện rộng nên có thể gây dịch lớn. Một người mắc có thể lây nhiễm cho khoảng 20 người khác. Sởi là bệnh lây nhiễm từ người sang  người; không ghi nhận bệnh sởi ở động vật.

Tất cả mọi người chưa mắc bệnh hoặc miễn dịch chưa đầy đủ đều có nguy cơ bị nhiễm bệnh. Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm bệnh và có thể xuất hiện các biến chứng nặng nề. Trẻ sinh ra từ những người mẹ đã bị bệnh sởi trước đây sẽ được miễn dịch thụ động do mẹ truyền trong vòng 6-9 tháng.

Trẻ nhỏ do không còn miễn dịch từ mẹ truyền sang nhưng chưa được tiêm vắc xin; trẻ đã tiêm vắc xin nhưng chưa có đáp ứng miễn dịch; người lớn do chưa từng mắc sởi hoặc tiêm vắc xin trước đây là những đối tượng dễ mắc bệnh sởi. Vì vậy, các nhóm đối tượng này cần được bảo vệ bằng tiêm vắc xin sởi. Ngoài ra, sống ở nơi có mật độ dân số quá đông cũng là yếu tố làm tăng cao nguy cơ mắc sởi.

Biến chứng của bệnh sởi:

Sự nguy hiểm của bệnh sởi chính là những biến chứng của nó. Đó là sự nhân lên của vi rút hoặc do bội nhiễm các loại vi khuẩn gây ra các bệnh khác như: viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, viêm thanh quản, phế quản, khí quản, viêm não, mù... Mắc sởi khi mang thai có thể gây ra sảy thai, đẻ non.

Hầu hết các trường hợp tử vong là do các biến chứng. Đặc biệt, trẻ bị suy dinh dưỡng thường dễ mắc sởi. Và chính sởi lại làm cho trẻ bị suy dinh dưỡng nặng hơn.

Chẩn đoán và cách điều trị:

Chẩn đoán bệnh thường căn cứ vào các biểu hiện của bệnh và các xét nghiệm cần thiết để phân biệt với các bệnh sốt phát ban khác. Trẻ nghi ngờ bị mắc sởi cần đưa đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và tư vấn chu đáo.

Về điều trị, hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng, nâng cao thể trạng. Tuy nhiên, việc theo dõi sát, phát hiện và điều trị kịp thời các biến chứng là vấn đề đặc biệt quan trọng.

Về chăm sóc, cần cách ly trẻ ngay khi trẻ mới sốt và có biểu hiện viêm long đường hô hấp; phòng ở chú ý bảo đảm thoáng, đủ sáng, tránh gió lùa; khi chăm sóc trẻ, chú ý lau mặt, lau người cho trẻ bằng nước ấm; cho trẻ ăn nhẹ, uống nhiều nước (dung dịch Oresol, nước trái cây). Với trẻ đang bú phải tiếp tục cho bú mẹ; không cho trẻ bệnh tiếp xúc với trẻ khác.

Tiêm vắc-xin sởi là biện pháp tốt nhất chủ động phòng bệnh sởi. Để chủ động phòng ngừa dịch sởi, ngành Y tế BR-VT sẽ tổ chức chiến dịch tiêm vắc-xin sởi cho trẻ ngay trong những ngày tiêm chủng của tháng 3-2014. Đối tượng trong chiến dịch tiêm vắc-xin sởi đợt này là gồm tất cả trẻ từ 9 đến 23 tháng tuổi (chưa tiêm vắc-xin hoặc tiêm chưa đủ mũi theo quy định), không phân biệt tạm trú hay thường trú. Giữ vệ sinh tốt để tránh bội nhiễm. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch. Hạn chế đưa tay lên vùng mắt, mũi, miệng. Nếu có tiếp xúc gần với người bệnh (người sống cùng nhà người bệnh, thầy thuốc trực tiếp chăm sóc, điều trị) nên vệ sinh đường mũi, họng, mắt hàng ngày bằng các dung dịch sát khuẩn thông thường; cho trẻ nghỉ học khi trẻ bị bệnh. Khi có ca mắc sởi, cần cách ly bệnh nhân, hạn chế tiếp xúc đến 4 ngày sau khi phát ban. Tẩy trùng, thông thoáng nơi ở, làm việc. Khi có dịch, cần hạn chế tập trung đông người. Đeo khẩu trang khi tiếp xúc hoặc chăm sóc người bệnh.

Bs NGUYỄN VĂN LÊN