Sau gần 1 năm xây dựng dự thảo, lấy ý kiến các cơ quan liên quan cũng như cộng đồng DN, ngày 15/6 mới đây, Bộ trưởng Bộ Công thương đã ký ban hành Thông tư số 11/2020/TT-BCT quy định về quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định thương mại Việt Nam - EU (EVFTA) - cơ sở pháp lý quan trọng để hàng hóa xuất khẩu đi EU được cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) ưu đãi ngay khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực. Như vậy, C/O xuất khẩu sang thị trường EU từ Hiệp định EVFTA sẽ được thực hiện từ 1/8 sắp tới đây.
So với các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đang tham gia, như các FTA của ASEAN với các nước đối tác hay các FTA song phương, quy tắc xuất xứ trong EVFTA có nhiều điểm mới và phức tạp hơn, cả về cách diễn đạt tiêu chí và các quy định kèm theo. Hiệp định EVFTA quy định 3 phương pháp để xác định xuất xứ của một hàng hóa, bao gồm: hàng hóa có xuất xứ thuần túy; hàng hóa được gia công hoặc chế biến đáng kể và quy tắc cụ thể đối với từng mặt hàng. Chẳng hạn như tiêu chí xuất xứ đối với sản phẩm dệt may trong EVFTA là tiêu chí hai công đoạn - “từ vải trở đi”, tức vải nguyên liệu được dùng để may quần áo phải được dệt tại Việt Nam hoặc các nước thành viên EU. Đồng thời, sản phẩm dệt may cần đáp ứng tiêu chí công đoạn gia công chế biến cụ thể quy định tại Hiệp định… Ngoài ra, quy tắc cộng gộp cho phép Việt Nam và các nước thuộc EU được coi nguyên liệu của một hoặc nhiều nước thành viên khác như là nguyên liệu của nước mình khi sử dụng nguyên liệu đó để sản xuất ra một hàng hóa có xuất xứ EVFTA. Điều đó có nghĩa là một số mặt hàng như dệt may, mực và bạch tuộc chế biến được phép cộng gộp xuất xứ với nguyên liệu từ nước không phải thành viên Hiệp định, cơ chế chứng nhận và xác minh xuất xứ hàng hóa xuất xứ, chia nhỏ hàng hóa ở nước thứ ba ngoài Hiệp định, điều khoản đặc biệt về lãnh thổ… được xem là những điểm mới trong Hiệp định EVFTA. Bên cạnh đó, theo quy định tại Hiệp định EVFTA, vào ngày EVFTA có hiệu lực, hàng hóa đang ở tại một nước thành viên hoặc trong quá trình vận chuyển, lưu kho tạm thời, trong kho ngoại quan hoặc trong khu phi thuế quan có thể được hưởng ưu đãi thuế quan theo Hiệp định với điều kiện nộp chứng từ chứng nhận xuất xứ phát hành sau cho cơ quan hải quan nước thành viên nhập khẩu.
Việc sớm ban hành Thông tư số 11/2020/TT-BCT hướng dẫn quy tắc xuất xứ trong EVFTA là một trong những hành động cụ thể về xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý trong nước nằm trong kế hoạch hành động triển khai Hiệp định EVFTA của Bộ Công thương. Đây cũng là điều kiện cần để DN Việt Nam có thể tận dụng ưu đãi thuế quan ngay những ngày đầu tiên khi EVFTA có hiệu lực. Tuy nhiên để sớm nắm bắt và tận dụng cơ hội này, DN cần phải có những hiểu biết đúng đắn về quy định tại Thông tư số 11/2020/TT-BCT để không bỡ ngỡ hay nhầm lẫn khi áp dụng. Về phía cơ quan Nhà nước cũng cần phải trang bị kiến thức về pháp luật và những hiểu biết đúng đắn về các quy định, cam kết tại EVFTA để hỗ trợ DN một cách tốt nhất. Có như vậy, DN mới tận dụng tốt cơ hội mà Hiệp định EVFTA mang lại.
NGÔ GIA