Phần Lan là một quốc gia thưa thớt dân cư. Tuy nhiên, việc Jari Litmanen nổi lên là một điều khác biệt so với các đồng nghiệp của mình. Bóng đá nằm trong cấu trúc gen của anh; sự nghiệp của anh đã được quyết định từ trước. Đơn giản, bởi đó là sự nghiệp của gia đình.
 |
| Jari Litmanen thi đấu ấn tượng và lên đỉnh vinh quang trong màu áo của Ajax. |
GEN BÓNG ĐÁ TRONG NGƯỜI
Cha anh - ông Olavi - là tuyển thủ Phần Lan và dành trọn sự nghiệp chỉ để gắn bó với FC Lahti. Mẹ anh cũng vậy, là một cầu thủ bóng đá thi đấu cho cả đội tuyển quốc gia và FC Lahti.
Tiếp bước cha mẹ mình, anh bắt đầu chơi cho Lahti năm sáu tuổi. Sau 10 năm ở các đội trẻ, cuối cùng anh cũng có trận đấu chuyên nghiệp đầu tiên sau một quãng thời gian dài đợi chờ đội bóng quê hương mình ở tuổi 16.
Anh ở FC Lahti cho tới năm 1990, nơi bản năng săn bàn của “Litti” - Biệt danh của Litmanen bắt đầu nở rộ. Anh rình rập như một cái bóng ở rìa vòng cấm địa, chờ đợi giây phút sơ hở và lơi lỏng của đối phương rồi ghi bàn. Tuy nhiên điều quan trọng hơn, cầu thủ người Phần Lan đã thu hút được sự chú ý của một tuyển trạch viên tới từ Ajax, thứ mở ra mối quan hệ sau đó kéo dài gần một thập kỷ.
Louis van Gaal và Litmanen sẽ cùng nhau bước đi trên con đường đến sự vĩ đại của Ajax. Sau khi gia nhập gã khổng lồ Amsterdam, những ngày đầu tiên Jari không thể nào thích nghi với môi trường mới. Năm đầu tiên ở Ajax, vị trí thi đấu của cầu thủ trẻ người Phần Lan chủ yếu là đóng vai sự lựa chọn số hai ở vị trí mà anh ưa thích - vị trí số 10, thi đấu ngay phía sau tiền đạo - đã bị Dennis Bergkamp chiếm lấy.
TỎA SÁNG CÙNG AJAX
Cuối cùng tương lai của Bergkamp cũng sẽ được định đoạt đó là rời Amsterdam đến Milan. Và đấy chính là thời điểm câu lạc bộ cần một sự khỏa lấp cho vị trí mà Bergkamp để lại.
Mùa giải thứ hai chứng kiến anh phát triển trở thành “kẻ hủy diệt” của giải đấu. Anh thay thế xuất sắc Bergkamp và thậm chí còn nhiều hơn thế, ghi 26 bàn- bằng đúng tổng số pha lập công của cầu thủ người Hà Lan trong mùa giải trước - và tạo ra vô số cơ hội cho các đồng đội. Litmanen là hình mẫu điển hình cho câu nói nổi tiếng của Johan Cruyff rằng trong bóng đá, mọi bất lợi đều có lợi thế của riêng nó. Anh không sở hữu một tốc độ chóng mặt hay sự mạnh mẽ nhưng bù lại bản năng và sự tự tin đã dẫn dắt đôi chân thăng hoa.
Ajax Amsterdam dường như nhảy múa trên nhịp điệu của các học trò Van Gaal và không hề dừng lại trong vòng hai năm sau. Ajax thống trị thế giới, đây là một đội ngũ trẻ trung năng động với cốt lõi là một huấn luyện viên trẻ người Hà Lan.
Vô địch quốc gia với một phong cách mạnh mẽ, ghi 106 bàn, Ajax đã bất bại trong suốt toàn bộ mùa giải. Đội bóng tiếp tục thăng hoa, bất bại tại vòng bảng Champions League 1994/1995, chiến thắng AC Milan xuất sắc của Fabio Capello, AEK Athens và Salzburg. Họ như dạo chơi trong suốt giải đấu, vùi dập Bayern Munich 5-2 ở hai lượt trận bán kết trong đó có hai pha lập công của Litmanen.
Ngày 24/5/1995, thành viên rạo rực khi Ajax gặp Milan ở trận đấu cuối cùng của giải đấu. Milan đã là một cái tên quen thuộc ở các trận chung kết và đây là trận chung kết thứ ba sau nhiều năm. Ajax thì là một đội bóng trẻ trung, những người đến không phải để chơi bóng mà là giành chiến thắng. Sân vận động cuồng nhiệt, rất nhiều cổ động viên đặt kỳ vọng vào trận đấu còn một số khác thì dường như đã chìm vào cơn mê sảng.
Litmanen gặp khó khăn trong suốt cả trận khi Marcel Desailly theo anh như hình với bóng để rồi bị thay ra ở phút 70. Anh không để lại dấu ấn trong trận chung kết như đã từng làm ở vòng bảng tuy nhiên thời gian dường như trôi chậm lại và Patrick Kluivert đã vung nhát kiếm quyết định để đem về chiến thắng. Không còn điều gì thực sự quan trọng hơn nữa.
Jari trở thành cầu thủ Phần Lan đầu tiên được nâng cao chiếc cúp bạc Champions League. Ở thời điểm đó anh đã đưa đội bóng băng băng tiến về phía trước nhờ kĩ năng cùng sự bền bỉ của mình và thành tích chân sút số một của đội bóng ở giải đấu là một ví dụ điển hình. Anh kết thúc mùa giải với 27 bàn thắng trên mọi đấu trường, một chức vô địch Champions League, một danh hiệu Eredivisie và Siêu cúp Hà Lan. Điều này sẽ không bao giờ còn lặp lại nữa.
Thành công của Litmanen cũng như Ajax được tiếp tục trong mùa 1995/1996. Phong độ của Litmanen tạo cảm hứng đặc biệt, anh trở thành một trong những tiền vệ kiến thiết hàng đầu. Một chân sút bền bỉ và nhanh nhẹn với nhãn quan tuyệt vời. Anh là một số 10 hoàn hảo. Điều quan trọng hơn, danh tiếng ở Ajax của anh ngày càng tăng lên và các cổ động viên đã gọi cầu thủ người Phần Lan là “Merlin” nhờ khả năng vượt qua những cú tắc bóng không thể lẫn đi đâu được.
Mùa giải sau diễn ra giống như mùa trước: Ajax vô địch quốc gia và lọt vào chung kết Champions League. Tuy nhiên lần này, may mắn đã không đứng về phía đội bóng của Jari. Đối thủ của họ tiếp tục là một câu lạc bộ Italia nhưng họ không thể làm đảo lộn các tỉ lệ cá cược. Ajax thất bại trên chấm phạt đền trước Juventus của Marcello Lippi.
Giải đấu khép lại bằng danh hiệu vua phá lưới cho Litmanen với 9 bàn thắng bao gồm một pha lập công trong trận chung kết. Trong khi đó, như một sự an ủi, anh cũng đứng thứ ba trong cuộc bầu chọn Quả bóng vàng. Đây có thể xem như là đỉnh cao trong những danh hiệu cá nhân mà anh có được.
Anh là một mẫu cầu thủ kiến thiết rất đặc biệt, một người hoàn toàn trái ngược với những lý thuyết và triết lý của Johan Cruyff. Anh không thi đấu theo phong cách của một “nghệ sĩ” - Jari hiện thân cho sự tương phản của nghệ thuật hiện đại - mà rất năng nổ và tỏa sáng rực rỡ. Anh bình thường như bao người.
Dấu ấn mà anh tạo ra ở đất nước mình là vô cùng to lớn. Ở một quốc gia mà khúc côn cầu trên băng là số một, anh đã truyền cảm hứng để các cầu thủ rời khỏi đài nguyên lạnh giá đến những sân bóng đá xanh cỏ. Ở quê hương Lahti, người ta dựng một bức tượng về anh - Kuningas (Vua Jari).
CHƯƠNG NGUYỄN