Năm 2018 sắp khép lại tiếp tục ghi dấu những nỗ lực và đóng góp đáng kể của Liên hợp quốc nhằm mang lại hoà bình, chấm dứt đói nghèo và bảo vệ môi trường toàn cầu.
 |
| Trẻ em xếp hàng đợi nhận khẩu phần ăn do Chương trình Lương thực Thế giới tài trợ tại Harare, Zimbabwe. |
LHQ chính là cầu nối cho những cuộc đối thoại, góp phần giải tỏa căng thẳng, ngăn chặn leo thang có thể dẫn tới một cuộc chiến tranh thế giới mới, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế trên mọi lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, con người. Tuy nhiên, những thách thức của thế giới ngày nay không chỉ là chiến tranh, khủng bố hay đói nghèo, đó còn là tác động không tránh khỏi của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, là vòng xoáy của chủ nghĩa bảo hộ, xung đột thương mại giữa các cường quốc, thậm chí cả khủng hoảng lòng tin đối với chủ nghĩa đa phương. 2018 vẫn là một năm đầy biến động và mục tiêu hòa bình, ổn định cho thế giới dường như vẫn là đích đến đầy chông gai với quá nhiều vấn đề chưa có lời giải.
Thế giới năm 2018 vẫn chứng kiến những xung đột triền miên ở khắp nơi, khiến hàng triệu người trên thế giới rơi vào cảnh khốn cùng và đối diện với tương lai vô định. Chỉ vài ngày trước, LHQ đã kêu gọi cộng đồng quốc tế đóng góp tài chính 25 tỷ USD để cứu trợ nhân đạo cho khoảng 93 triệu người ở 40 nước trong năm 2019. Đây chỉ là những trường hợp cấp thiết nhất trong số hơn 132 triệu người cần được cứu trợ. Số người bị mất chỗ ở phải tha hương do xung đột vũ trang, chiến tranh cũng đã lên tới 70 triệu người, con số nhiều nhất từ trước tới nay.
Trong bài phát biểu hồi đầu năm, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres nhấn mạnh một trong những nhiệm vụ cấp bách của năm 2018 là giải quyết xung đột ở Yemen và Syria. Tuy nhiên, chiến sự tiếp diễn ở Yemen giữa quân chính phủ và lực lượng Houthi đã khiến nền kinh tế nước này suy sụp, ảnh hưởng nghiêm trọng tới 3/4 dân số Yemen (khoảng 24 triệu người), trong đó 8 triệu người đang bị nạn đói rình rập. Cuộc đàm phán hoà bình Yemen đầu tiên do LHQ dàn xếp đang diễn ra tại Thụy Điển đã phát đi những tín hiệu tích cực, song khả năng đình chiến ngay lập tức còn khá mong manh.
Xung đột ở Syria sắp bước sang năm thứ 9, nhưng tình hình cũng không mấy sáng sủa. Khoảng 5,4 triệu người Syria hiện sống phụ thuộc hoàn toàn vào hàng cứu trợ của LHQ, 12 triệu người mất chỗ ở và khoảng một nửa trong số này đã phải rời bỏ quê hương chạy tị nạn sang các quốc gia khác. Đặc phái viên LHQ về vấn đề Syria, ông Staffan de Mistura đã đệ đơn từ chức hồi tháng 10 vừa qua khi tiến trình hòa bình Syria do LHQ chủ trì (hay còn gọi là đàm phán Geneva) đã họp 8 lần mà không đạt kết quả đáng kể, cho thấy mức độ phức tạp của vấn đề này. Mặc dù LHQ đã phối hợp với “Nhóm Astana” đàm phán hòa bình Syria gồm Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ để xúc tiến thành lập một uỷ ban soạn thảo Hiến pháp cho Syria, song tới nay mọi việc vẫn chưa ngã ngũ.
Diễn biến xung đột giữa Israel và Palestine ngày càng phức tạp. Giải pháp hai nhà nước đối với Israel và Palestine vẫn “giậm chân tại chỗ” khiến nhiều người hoài nghi về vai trò của HĐBA trong việc kiến tạo hòa bình, tìm ra giải pháp chính trị cho các cuộc xung đột ở Trung Đông. Tổng Thư ký LHQ Guterres hồi đầu năm cũng đặt mục tiêu huy động được đủ nguồn tài chính trong năm 2018 để thực hiện chương trình Nghị sự Phát triển bền vững 2030, đã được thông qua từ năm 2015. Tuy nhiên, cho tới nay, số tiền LHQ huy động được còn quá xa mục tiêu, mặc dù một số tổ chức quốc tế đã cam kết tăng viện trợ.
Chưa hết, ông Gueterres đã khẳng định 2018 phải là năm trao quyền cho phụ nữ, để phụ nữ trên toàn thế giới được đảm bảo nhân quyền, bình đẳng giới, có điều kiện phát triển và tiến bộ. Thế nhưng, bất chấp những nỗ lực không mệt mỏi của LHQ, tình trạng ngược đãi và lạm dụng phụ nữ vẫn xảy ra ở khắp nơi, nhất là ở những vùng có chiến sự hay bất ổn về chính trị. Thậm chí, nhiều phụ nữ không được an toàn ngay trong chính ngôi nhà của mình: có tới 50.000 phụ nữ bị chính người trong gia đình sát hại, và số phụ nữ bị sát hại trên toàn cầu lên tới 87.000 người.
Bên cạnh đó, dù đã có công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu, và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu đã được ký năm 2015, song việc nhất trí “bộ quy tắc chung” để có thể thực thi hiệp định này vẫn còn trắc trở. Hội nghị COP 24 hiện đang diễn ra ở Katowice, Ba Lan, là cơ hội tìm kiếm sự đồng thuận để bộ quy tắc sớm được thông qua, tạo tiền đề cho những hành động thiết thực chống biến đổi khí hậu. Nếu COP 24 không đạt được những kết quả mong muốn thì uy tín của LHQ chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.
Danh sách những mục tiêu người đứng đầu tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh đã đặt ra để giải quyết triệt để trong năm thứ hai nhiệm kỳ của mình còn nhiều, đó là đẩy lùi những thách thức trong hoạt động gìn giữ hoà bình, đối phó với sự trỗi dậy của chủ nghĩa đơn phương và phong trào dân túy; giải quyết vấn đề người di cư với việc thông qua Hiệp ước Toàn cầu về di cư an toàn, có trật tự và định kỳ. Chỉ có điều, những mục tiêu này không thể trở thành hiện thực trong năm nay, càng khiến câu hỏi về cải tổ LHQ một lần nữa lại được xới lên.
HẢI VÂN